روز سيزدهم فروردين يا همان سيزدهبدر از جمله روزهايي اسـت کـه حکايتها و روايتهاي فراوانی درباره آن گفته شده و جالب آنکه متداولترين حکايت درباره اين روز، غلطترينِ اين تعبيرهاست و سيزدهمين روز نوروز، روزی مقدس نزد ايرانيان باستان بودهاسـت
گفته میشود ایرانیان باستان در آغاز سال نو پس از دوازده روز جشن گرفتن و شادی کردن کـه بـه یاد دوازده ماه سال اسـت، روز سیزدهم نوروز راکه روز فرخندهایست بـه باغ و صحرا میرفتند و شادی میکردند ودر حقیقت با این ترتیب رسمی بودن دوره نوروز را بـه اتمام میرسانیدند. می توان گفت معقولترین موردی کـه درباره سیزده بـه در گفته میشود همین اسـت.
نخست باید بـه این موضوع توجه داشت کـه در فرهنگ ایرانی، هیچ یک از روزهای سال «نحس» و «بد یمن» یا «شوم» شمرده نشده، بلکه چنانچه میدانیم هر یک از روزهای هفته و ماه نامهایي زیبا ودر ارتباط با یکی از مظاهر طبیعت یا ایزدان و امشاسپندان داشته و دارند.
روز سیزدهم هرماه خورشیدی در گاهشماری ایرانی نیز «تیر روز» نام دارد کـه ازآن ِستاره ي تیشتر، ستارهي باران آور میباشد و ایرانیان از روی خجستگی، این روز را برای اولین جشن تیرگان سال، انتخاب کردهاند. همچنین در هیچ یک از متون کهن و هیچ دانشمند و نویسندهاي، از این روز بـه بدی یاد نکردهاند بلکه در بیشتر نوشتارها و کتابها، از سیزدهم نوروز با عنوان روزی فرخنده و خجسته نام بردهاند.
توجه داشته باشید که هیچ دانشمندی ذکر نکرده است کـه سیزدهمین روز نوروز نحس اسـت بلکه قریب بـه اتفاق روز سیزده نوروز را بسیار سعد و فرخنده دانستهاند. برای مثال در آثار ابوریحان بیرونی، جدولی برای سعد و نحس بودن روزها قرار دارد کـه در آن برای سیزدهم نوروز کـه تیر روز نام دارد، کلمه سعد بـه معنی نیک و فرخنده آمده اسـت.
معروف اسـت کـه واژه ي سیزده بـه در بـه معنای «در کردن نحسی سیزده» اسـت. اما وقتی بـه معانی واژهها نگاه کنیم برداشت دیگری از این واژه میتوان داشت. «در» بجای «دره و دشت» میتواند جای گزین شود. بعنوان مثال علامه دهخدا، واژه «در و دشت» را مخفف «دره و دشت» می داند.
یکی از معانی واژه «بـه» ، « طرف و سوی » میباشد پس با نگاهی کلی میتوان گفت واژه «سیزده بـه در» بـه معنای «سیزدهم بـه سوی در و دشت شدن» میباشد کـه همان معنی بیرون رفتن ودر دامان طبیعت سر کردن را میدهد.
دربارهي سیزده بـه در «سیزده بدر» روایت هست کـه: «جمشید، شاه پیشدادی، روز سیزده نوروز را در صحرای سبز و خرم خیمه و خرگاه بر پا میکند و بارعام میدهد و چندین سال متوالی اینکار را انجام میدهد کـه در نتیجه این مراسم در ایران زمین بـه صورت سنت و آیین درمیآید و ایرانیان ازآن پس سیزده بدر را بیرون از خانه درکنار چشمه سارها و دامن طبیعت برگزار میکنند.
اما برای بررسی دیرینگی جشن سیزده بدر از روی منابع مکتوب، تمامی منابع مربوط بـه دوران قاجار میباشند و گزارش بـه برگزاری سیزده بـه در در فروردین یا صفر دادهاند. از همین رو برخی پژوهشگران پنداشتهاند کـه این جشن بیش از یکی دو سده دیرینگی ندارد اما بادقت بیشتر در مییابیم کـه شواهدی برای دیرینگی این جشن وجود دارد.
مراسم مشابهاي کـه بـه موجب کتیبههاي سومری و بابلی ازآن آگاهی داریم، آیینهاي سال نو در سومر با نام «زگموگ» ودر بابل با نام «آکیتو» دوازده روز بـه درازا میکشیده ودر روز سیزدهم جشنی در آغوش طبیعت برگزار میشده. بدین ترتیب تصور می شود کـه سیزده بدر دارای سابقهاي دستکم چهار هزار ساله اسـت.
حادثههاي بزرگ گیهانی در روزگاران كهن، بارها فلاكت و بلاهای بسیار برای دنیای خاكی مـا پدید آورده اند. از این حادثهها و بلایا در متون كهن نام برده شده اسـت. در بعضی كتب مذهبی مانند اوستا، ودا، تورات، انجیل و كتابهاي پهلوی و. . . اشارهاي بـه این حادثهها شده اسـت. زمین لرزه و سیل و طوفان بسیار اتفاق افتاده، اما همواره بدترین آنها در خاطر مردمان پایدار مانده اسـت.
یكی از حادثههاي سهمگین گیهانی كه ذكر آن در تورات آمده، در روز سیزدهم سال نو مصری كه مانند جشن فروردین ایرانی بـه هنگام تعادل بهاری خورشید گرفته میشد بـه وقوع پیوسته و موجب مرگ عده زیادی شده اسـت. این روز مصادف با روز سیزدهم ماه ایرانی اسـت. در آن روز سیزدهم سال نو، گویا ستارهاي دنباله دار در فضای زمین درخشیده اسـت بطوری كه در افق ایران نیز آنرا دیدهاند.
بر اثر برخورد این ستاره با زمین، آتشفشانها آغاز آتشفشانی كردهاند و زمین لرزهاي سهمگین روی داده اسـت و كاخها ویران گشتهاند . این حوادث، این اندیشه را در ذهن مردم پدیدار كرد كه هر چند هزار سال یك بار واقعه اي این چنینی رخ خواهد داد. از همین رو اسـت كه مردم بطور سنتی در هر سال بـه هنگام روز سیزدهم فروردین منتظر واقعهاي سهمگین بودهاند.
از این جهت خانمان خودرا رها میكردند ودر این روز زیر سقف و بام نمیماندند، تا اگر زمین لرزهاي رخ دهد در امان بمانند. رفته رفته روز سیزدهم سال ودر پی آن شماره سیزده، رنگ نحوست گرفت و مردم در همـه جای دنیا از شماره سیزده پرهیز كردند اما امروز دیگر مدتهاست کـه پلاک خانهها و مغازهها رابه صورت 1+12 نمی نویسند و حتی برعکس دیده می شود کـه شماره سیزده برای بعضیها بجای نحوست، خوش شانسی میآورد!
اگر تا الان همراه بوده باشید، کامل ترین تاریخچه سیزده به در را با شما عزیزان به اشتراک گذاشتیم و امیدواریم که از مطالعه آن و اشنایی با یکی از کهن ترین روز های سال نهایت لذت را برده باشید.